Mucha: Rzeczypospolita Obojga Narodów 2.0 – czy to możliwe?

Wspomnienie Rzeczypospolitej Obojga Narodów do dziś w wielu z nas budzi sentyment i swego rodzaju nostalgię. Jedni widzą w tym historię polskich zwycięstw i mocarstwowości, inni wzór państwa szanującego prawa wszystkich swoich obywateli, otwartego na innych, jeszcze inni dostrzegają innowacyjność rozwiązań w zakresie państwowości, sztuki wojennej czy kultury. Ważne jest jednak, że ten etap historii częściej stanowi dla nas wspólny mianownik niż element sporny, jednocześnie może on stanowić inspirację do tego jak i w którym kierunku powinniśmy prowadzić naszą politykę zagraniczną w sensie largo, długofalowo. Czy ponowna Rzeczypospolita Obojga Narodów jest możliwa?

W poniższym artykule postaram się przedstawić krótką charakterystykę Rzeczypospolitej Obojga Narodów w jej pierwotnych założeniach ustrojowych oraz przeanalizować kilka scenariuszy i rodzajów form państwowych w których takowe państwo mogłoby funkcjonować, jednocześnie postaram się znaleźć punkty wspólne, których realizacja byłaby możliwa również w czasie rzeczywistym, ten proces pozwoli nam wyłonić formę państwową, której utworzenie byłoby najbardziej prawdopodobne. Oczywiście przedstawione rozważania będą miały charakter czysto teoretyczny, gdyż zaistnienie pewnych wariantów, będzie uzależnione od wprowadzenia fikcyjnych zmiennych, to również stwarza problemu w określeniu ram czasowych. W pracy jako ramy geograficzne zostaną przyjęty teren obecnej Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy, które stanowią dawne terytoria Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Należy również zaznaczyć, że poniższa analiza ma jedynie charakter ogólny i skrótowy, gdyż każdy z wariantów można byłoby przeanalizować w oddzielnym artykule tudzież książce.

Geneza i założenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów

W drugiej połowie XVI w. Polska zaczęła swoją drogę ku mocarstwowości, a palącą kwestią stała się sprawa litewska i realne zagrożenie bezpotomną śmiercią Zygmunta Augusta, który pomimo kolejnych małżeństw nie doczekał się następcy tronu, co naturalnie kończyłoby unie personalną łączącą Polskę i Litwę. Jednocześnie do znaczących zmiany zaczęły zachodzić na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Szlachta litewska rozpoczęła dążenia do uzyskania praw, które przysługiwały analogicznemu stanowi w Polsce, oczywiście główną motywację stanowiły bogactwa i dobrobyt, który miał iść za tym. Dodatkowo znaczące piętno w tym procesie odcisnęła działalność Ruchu Egzekucyjnego w Polsce, który postulował m.in. Unię Realną między oboma Państwami¹. W 1569r. Zygmunt August doprowadził do połączonych obrad sejmów koronnego i litewskiego w Lublinie w trakcie którego doprowadził do wystawienia dwóch jednobrzmiących aktów, które potwierdzały zawarcie unii realnej, porządek rady królewskiej, koronnej i litewskiej oraz konstytucje sejmowe. W wyniku tego powołano do życia państwo o nazwie Rzeczpospolita Obojga Narodów, które było federacją dwóch państw, zachowujących swój ustrój wewnętrzny i prawny z władzą centralną w postaci króla i sejmu, prowadzących wspólną politykę zagraniczną. Odrębne pozostały skarb, wojsko, administracja i sądownictwo².

Na czele kraju stanął król, który miał być wybierany wspólnie przez Polaków i Litwinów w drodze elekcji przeprowadzonej w Polsce. Drugim organem wspólnym był Sejm w ramach którego izba poselska miała liczyć 120 posłów koronnych i 48 litewskich, zaś w skład senatu miało wejść 113 senatorów koronnych i 27 litewskich³. W kompetencjach Sejmu leżało: obrona praw i przywilejów szlacheckich, przestrzeganie prawa pospolitego, uchwalanie podatków i konstytucji, decyzje o wojnie, pokoju, liczebności wojska, wydatków i dochodów państwa, o wysłaniu poselstw, a także wetowanie decyzji króla, gdy zajdzie taka potrzeba. Na uwagę zasługuje również fakt, że w trakcie obrad izbie poselskiej przewodniczył marszałek wybierany kolejno z każde z trzech prowincji- Wielkopolski, Małopolski i Wielkiego Księstwa Litewskiego⁴. Ten stan rzeczy dawał możliwość przedłożenia królowi i senatowi propozycji, które uwzględniały interesy każdego regionu.

Należy również zwrócić uwagę na administrację centralną, gdzie zasadniczą rolę odgrywali urzędnicy pełniący funkcję ministerialne: marszałek wielki i nadworny, kanclerz i podkanclerzy oraz podskarbi wielki (wszyscy odpowiednio koronni i litewscy). Marszałek wielki dbał o bezpieczeństwo króla w miejscu jego pobytu, zarządzał jego dworem, marszałek nadworny zastępował go w trakcie jego nieobecności. Kanclerz i podkanclerzy kierowali polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa, pracując na zmianę. Podskarbi wielki pełnił rolę ministra skarbu, kontrolował wszelkie dochody i wydatki państwa, miał pieczę nad skarbcem na Wawelu, odpowiadał za pobór podatków, bicie monety, zarządzał dobrami królewskim. Dysponował on kancelarią i własnym aparatem skarbowym. Dodatkowo na przełomie XV i XVI w. powstały urzędy Hetmana Wielkiego, który stał się wodzem naczelnym zastępującym króla i jego zastępcy hetmana polnego. W 1590 r. otrzymali oni możliwość wydawania przepisów dla wojska tzw. artykułów hetmańskich, które miały moc równą ustawom sejmowym, co sprawiło, że osoby piastujące ten urząd, stały się najważniejszymi zaraz po królu osobami w państwie.

Jeżeli chodzi o system prawny to po 1569 r. zachowano systemy prawne państw, które objęła unia lubelska, a do końca XV w. wszystkie ziemie koronne podporządkowano prawu polskiemu. Na Litwie i ziemiach ruskich wcielonych do Korony obowiązywał drugi statut litewski, który został znowelizowany w 1588 r. jako trzeci statut litewski. System sądów był identyczny we wszystkich krajach i opierał się na systemie sądów funkcjonujących w prawie polskim.

Postanowienia unii lubelskiej stanowiły kamień milowy w historii Polski. Korona, która zachowywała dotąd w znacznej mierze charakter państwa narodowego, stała się nagle krajem wielonarodowym, gdzie duży odsetek ludzi mówił innym językiem i wyznawał religię prawosławną. Ten fakt rzutował również na sposób prowadzenia polityki wewnętrznej, która musiała być kreowana w duchu poszanowania wszystkich obywateli. Jednocześnie szlachta obu państw szybko zintegrowała na gruncie kultury polskiej, wytwarzając przy tym unikatową ideologię i obyczajowość, oraz innowacyjne rozwiązania w sferze ustrojowej. Dodatkowo kultura, która stanowiła spoiwo między narodami została wzbogacona o nowe treści, gdzie dominującą było poszanowanie praw innych narodów, co było unikatowe w skali Europejskiej i w dużej mierze stanowiło o sile państwa⁵. Poszerzenie granic wyniósł Polskę do rangi mocarstwa na arenie międzynarodowej, co jednocześnie wiązało się z nowym problemem, obroną granic przed Tatarami, Turkami czy Moskalami, co jednocześnie stało się determinantą polityki zagranicznej rzeczonego państwa. ⁶

Spadkobiercy Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Na terenach trzech głównych prowincji Rzeczypospolitej Obojga Narodów – Wielkopolski (obejmowała również Mazowsze i Prusy Królewskie), Małopolski (obejmowała również ziemie ruskie) i Wielkiego Księstwa Litewskiego⁷, obecnie znajdują się cztery państwa- Polska (zajmująca tereny prowincji Małopolski i Wielkopolski), Litwa (tereny Wielkiego Księstwa Litewskiego), Białoruś (tereny WKL), Ukraina (tereny WKL). Na wstępie należy doprecyzować kilka kwestii. W poniższych rozważaniach celowo pomijam rosyjski obwód kaliningradzki który zajmuje tereny dawnych Prus Książecych, lennika Polski, gdyż jest to zaledwie procent terytorium całej Federacji Rosyjskiej, co naturalnie nie może stanowić przesłanki do uwzględnienia owych ziem i ich partycypacji w koncepcji powrotu do idei Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Będąc równie precyzyjnym powinienem uwzględniać również tylko tereny wschodniej Ukrainy w poniższych dywagacjach, jednak tutaj mamy więcej argumentów, które przemawiają za tym, aby uwzględniać obszar całego kraju, szczególnie w obecnej sytuacji międzynarodowej w owej analizie. By móc kontynuować dalsze rozmyślania, należy krótko scharakteryzować owe państwa i ich uwarunkowania.

Polska to republika parlamentarna znajdująca się w Europie środkowej. Posiada dostęp do morza Bałtyckiego na północy, na południu zaś naturalną granicę kraju stanowią pasma górskie- Karpaty, Sudety, Beskidy. Sąsiaduje z Federacją Rosyjską, Litwą, Białorusią, Ukrainą, Słowacją, Republiką Czeską, Niemcami. Zamieszkuje ją 38,375,000 ludzi co sprawia, że jest 36. najbardziej zaludnionym krajem świata⁸. Religią dominującą jest katolicyzm, który wyznaje 87% mieszkańców kraju.⁹ Polska jest członkiem NATO oraz Unii Europejskiej. Kraj jest 23 siłą militarną na świecie¹⁰.

Litwa to republika parlamentarna położona w Europie Środkowej, na południowo-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Sąsiaduje z Federacją Rosyjską, Polską, Białorusią i Łotwą. Zamieszkuje ją 2,781,000 ludzi, co czyni ją 142 najbardziej zaludnionym krajem na świecie.¹¹ Religią dominującą jest katolicyzm, który wyznaje 77% mieszkańców tego państwa. Litwa jest członkiem NATO oraz Unii Europejskiej. Kraj stanowi 85 siłę militarną na świecie¹².

Ukraina to republika parlamentarna, położona na stepach i wyżynach Europy Wschodniej. Posiada dostęp do Morza Czarnego i Azowskiego. Graniczy z Białorusią, Polską, Słowacją, Węgrami, Rumunią, Mołdawią i Federacją Rosyjską¹³. Zamieszkuje ją 41 830 619 ludzi¹⁴ co sprawia, że jest 30. najbardziej zaludnionym krajem świata. Religią dominująca jest prawosławie, wyznaje je 76.7% populacji kraju. Ukraina jest 25 siłą militarną na świecie.¹⁵

Białoruś to republika semiprezydencka, położona w Europie Wschodniej. Sąsiaduje z Polską, Litwą, Łotwą, Federacją Rosyjską i Ukrainą. Zamieszkuję ją 9 407 000¹⁶ obywateli, co daje jej 94 miejsce pod względem najbardziej zaludnionych państw świata. Dominującą religią jest prawosławie, które wyznaje 82 % mieszkańców tego kraju¹⁷. Białoruś stanowi 50 siłę militarną na świecie¹⁸.

Rzeczypospolita Obojga Narodów 2.0

Rozważania dotyczące ewentualnej koncepcji restauracji Rzeczypospolitej Obojga Narodów będą dotyczyć formy państwowości, którą mógłby przyjąć takowy kraj, a która byłaby najbardziej realna we współczesnych warunkach geopolitycznych, lub będzie najbardziej prawdopodobna pod względem ilości wspólnych punktów i pozytywnych przesłanek, po spełnieniu których mogłaby zaistnieć. Rozważymy zarówno formy państwowości złożonej jak i unitarnej, zaznaczając równocześnie w sposób zwięzły determinanty owych rozwiązań.

Państwo unitarne charakteryzująca się wewnętrzną jednolitością, co oznacza, że jednostki administracyjne wchodzące w jego skład są jednakowo zorganizowane i podporządkowane organom centralnym, które określają ich ustrój i właściwości. Odrodzenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów w tym wariancie nawet przy wprowadzeniu najbardziej abstrakcyjnych zmiennych wydaje się co najmniej niemożliwy. Pierwszą i najważniejszą przeszkodą jest fakt, że procesy narodowotwórcze są już zbyt daleko posunięte, a społeczeństwa w większym lub mniejszym stopniu stały się już społeczeństwami obywatelskimi, upodmiotowionymi, dla których istnienie konkretnego, niepodległego państwa, zamieszkanego przez dany naród, jest warunkiem sine qua non jego istnienia. Kolejną bardzo istotną barierą są kwestie ustrojowe i formalno-prawne. Rodzi to ogromny problem, gdyż należałoby określić ustrój nowopowstałego państwa, a następnie zunifikować jego instytucje zarówno na szczeblu centralnym jak i administracyjnych, oraz panujący ustrój prawny. Wydaje się, że w owym wariancie taka sytuacja mogłaby zaistnieć tylko i wyłącznie wtedy, gdyby narody czterech wymienionych wyżej państw, dobrowolnie wyraziły zgodę na zrzeczenie się suwerenności swoich ojczyzn, na rzecz powstania jednego kraju, jednocześnie poddając się procesowi konsolidacji. Ważną determinantą, która mogłaby urzeczywistnić zaistnienie tak hipotetycznego scenariusza, jest kultura w pojęciu largo, o czym będę pisał w dalszej części pracy.

Kolejnym wariantem państwowości, którą zechcę omówić jest państwo złożone, które charakteryzuje się tym, że składa się z autonomicznych części posiadających własny system prawny i administracyjny. Państwa złożone możemy podzielić na federacje, konfederacje i unie – realną lub personalną. W dalszych rozważaniach pozwolę sobie opuścić formę unii personalnej i realnej, gdyż uwzględnienie tego wariantu byłoby kompletnie wyimaginowane, a główna czynnik- historyczna, długotrwała i nieprzerwana monarchistyczna forma sprawowania władzy od dawna nie jest uprawiana w żadnym z omawianych państw, nie ma osoby, która dzięki swej odpowiedniej legitymizacji mogłaby połączyć pod swoimi rządami cztery kraje. Oczywiście istnieje prawdopodobieństwo odtworzenia odpowiednich linii dynastycznych i próbowania dowiedzenia, że ktoś taki istnieje, jednakże należy też uwzględnić fakt, o którym już wspomniałem – taka forma sprawowania rządów nie jest już praktykowana w omawianych państwach od dziesięcioleci i bardzo ciężko, nawet w takich rozmyślaniach byłoby to sobie wyobrazić.

Federacja jest państwem składającym się z autonomicznych części, które posiadają wspólną władzę centralną, jest to prawna forma wspólnoty¹⁹. Jego terytorium pod względem polityczno-administracyjnym nie jest jednolitą całością, jednakże owe części składowe nie mogą być podmiotami w polityce międzynarodowej. Mogą one mieć własny system prawny i sądowy, rozporządza władzą ustrojodawczą i ustawodawczą na swoim terytorium jednakowoż zgodnie z zasadą subordynacji, akty te powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji. Federalne organy ustawodawcze mogą ponadto wydawać specjalne akty prawne dla poszczególnych członków federacji. Występuje podział władzy państwowej pomiędzy związek i części składowe, które biorą również udział w wypracowywaniu decyzji ogólnopaństwowych.²⁰ Czy Rzeczypospolita Obojga Narodów mogłaby odrodzić się w tym wariancie? Wyobraźmy sobie, że protesty mające miejsce na Białorusi w sierpniu 2020 r.²¹ przynoszą zamierzony efekt i w wyniku ogólnokrajowych zamieszek Aleksandr Łukaszenko, podobnie jak Wiktor Janukowycz emigruje do Rosji, władzę obejmuje rada z prozachodnim liderem na czele. Naturalnie w stan gotowości zostają postawione siły zbrojne Federacji Rosyjskiej, również te stacjonujące w obwodzie Kalingradzkim jak i na terenie Białorusi. Równolegle wzmagają się działania prorosyjskich republik separatystycznych w Donbasie. Sytuacja międzynarodowa staje się napięta. Rozpoczynają się intensywne rozmowy na linii Warszawa-Mińsk-Kijów-Wilno. W związku z zaistniałą sytuacją międzynarodową i dynamiką zmian zapada decyzja o utworzeniu państwa federacyjnego nawiązującego swoją tradycją do dawnego, wspólnego kraju jakim była Rzeczypospolita Obojga Narodów. Pomimo wprowadzenia tych abstrakcyjnych zmiennych, nie są one całkiem nierealne, co pokazały wydarzenia mające miejsce na Białorusi czy Ukrainie. Rozważyć należy czy taka forma państwowości byłaby możliwa. Pierwszym problemem byłaby kwestia funkcjonowania nowego kraju w strukturach organizacji międzynarodowych, takich jak NATO czy chociażby UE do których należą Polska i Litwa, aspiruje Ukraina, a które obce są Białorusi. Głównym wyzwaniem z perspektywy ustrojowej byłoby powołanie instytucji centralnych dla wspólnoty i wyłonienie władzy, która by nią zarządzała. Wydaje się jednak, że powołanie wspólnego sejmu- organu ustawodawczego nie byłoby niemożliwe, gdyż każdy z wymienionych krajów posiada takowy organ. Należałoby rozważyć jednak zasadę podziału mandatów, czy powinna obowiązywać tak jak np. w USA – zasada równego przedstawicielstwa, czy zasada przedstawicielstwa zróżnicowanego w zależności od liczby ludności wzorem Niemieckim. Druga opcja z pewnością byłaby niewygodna z perspektywy Litwy i Białorusi, które z tego powodu mogłyby zostać zepchnięte na drugi plan, dlatego model amerykański mógłby znaleźć w tym wypadku lepsze zastosowanie. Kolejny krokiem byłoby określenie jednolitego, federalnego systemu prawnego, ale to również nie jest niemożliwe szczególnie w przypadku Polski i Litwy, które dzięki obecności m.in. w UE mają wiele podobnych rozwiązań prawnych, również na Ukrainie na przestrzeni ostatnich kilku lat zaszło wiele reform prawnych na modłę zachodnią, tą samą gotowość do zmian wyrażają opozycyjne ugrupowania białoruskie, które w przytoczonym scenariuszu dochodzą do władzy. Te działania pozwoliłyby na utworzenie najważniejszych instytucji federalnych, które na wzór głównych instytucji krajowych, analogicznie, czasami pod inną nazwą funkcjonują w poszczególnych państwach. Oczywiście pod względem administracyjno-politycznym wszystkie państwa zachowałyby swój kształt, charakter i wewnętrzny podział- tutaj ewentualnej unifikacji wymagałoby ujednolicenie nomenklatury dotyczącej jednostek terytorialnych. Oczywiście instytucjonalny proces ujednolicenia zająłby wiele lat, jednak istnieje jeden ważny czynnik, który uprościłby owe przedsięwzięcie mianowicie kultura²² sensu largo. Wspólne granice, historia i dziedzictwo sprawiły, że to właśnie kultura dla wszystkich tych państw stanowi element łączący i mogłaby stanowić swego rodzaju motor napędowy do zjednoczenia. Do dziś w swoje polityce historycznej każdy z tych krajów z chęcią odnosi się do czasów świetności jakim były czasy istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów, do jej osiągnieć i wspaniałych zwycięstw. To właśnie ta kultura pozwoliła na wykształcenie tych innowacyjnych rozwiązań ustrojowych, społecznych czy gospodarczych, przy czym należy podkreślić że dominującą rolę pełniła w niej kultura polska, uzupełniona o najlepsze pomysły bratnich nacji, które z chęcią do niej aspirowały.

Konfederacja jest to związek państw oparty na prawie międzynarodowym w celu realizowania wspólnych zadań w ramach zawartej umowy. Z reguły nie ma scentralizowanej władzy, a suwerenność należy do części składowych wspólnoty, które pozostają niezależnymi podmiotami prawa międzynarodowego²³. Ustawodawstwo uchwalane jest w ramach części składowych, o ile nie jest delegowane na organy wspólnoty²⁴. Scenariusz, który został poddany analizie w poprzednim akapicie w tym wypadku wydaje się nader radykalny i futurystycznym. Na potrzeby analizy tego formatu można go nieco złagodzić i przyjąć, że Aleksandr Łukaszenko dobrowolnie postanawia przesunąć wektory wpływów w swoim kraju, ograniczając możliwości Rosji i zbliżając się do państw zachodnich. Reakcja Moskwa najprawdopodobniej zareagowałaby agresywną postawą, być może byłaby ona nieco mniej zdecydowana, niż gdyby na Białorusi doszło do przewrotu w którym władzę przejęłaby opozycja. Możemy również powtórzyć poprzedni wariant w którym, do takowej rewolucji doszło i opozycjoniści po wygranej postanawiają zwrócić kierunek białoruskiej polityki zagranicznej ku zachodowi, tak jak Ukraina i Litwa, które zostają postawione w obliczu zagrożenia ze strony Kremla. W wyniku rozmów dochodzi do podpisania umowy międzynarodowej powołującej związek gospodarczo-polityczny, co wydaje się najprostszym rozwiązaniem spośród przeanalizowanych dotychczas. Należy również wskazać że nie narusza ono w znaczącym stopniu suwerenności państw, które miałyby ją utworzyć i pozwala im w pełni zachować ich narodowy charakter. Pierwszym wyzwaniem, byłoby określenie celów które miałby być realizowane. Wzorem istniejącej już Unii Europejskiej w szerokim ujęciu mógłby być to związek gospodarczo-polityczny, który miałby służyć między innymi integracji politycznej, gospodarczej i społecznej oraz zacieśnianiu współpracy między krajami. Dodatkowo należałoby uwzględnić wspólną politykę zagraniczną, politykę bezpieczeństwa (militarnego) oraz współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i współpracy administracyjnej państw członkowskich. Kolejnym zadaniem byłoby powołanie wspólnych instytucji centralnych, które umożliwiałyby kierowanie związkiem. Tutaj jednak wymogi byłyby nieco mniej restrykcyjne niż w przypadku federacji, gdyż państwa miałyby większą dowolność w wykształceniu takowych organów. Komplementarnie powinny zostać utworzone również instytucje odpowiedzialne za poszczególne obszary aktywności konfederacji. Równolegle powinny powstawać ramy prawne, które umożliwiałyby funkcjonowanie wspólnocie. Działania te powinny zmierzać do wytworzenia wszelkich narzędzie, którymi posługuje się państwo. Wszelkie pozostałe kwestie związane z suwerennością krajów członkowskich pozostałyby niezmienione, zachowałyby one swój charakter. Ponadto tak jak w wypadku federacji, kultura byłaby jednym z głównych czynników, które umożliwiałyby i napędzały proces integracji czterech narodów.

Reasumując. Czy ponowna Rzeczypospolita Obojga Narodów jest możliwa? Odpowiedź zdaje się być pozytywna, ale jednocześnie uzależniona jest od zmiennych, których wystąpienie nie jest już takie oczywiste i realne. Analizując poszczególne rodzaje form państwowych można byłoby odrzucić warianty unitarny i unijny powstania takiego kraju. W pierwszym przypadku ze względów na rozwinięte społeczeństwa o silnym poczuciu narodowościowym, w drugim zaś, ze względu na brak odpowiedniej osoby, ale przede wszystkim zanik takowej praktyki państwotwórczej. Możliwym do zrealizowania wydawałaby się droga federalistyczna, której zaistnienie uwarunkowywałby niestety drastyczny scenariusz w którym Białoruś, Ukraina i Litwa znajdują się w stanie bezpośredniego zagrożenia ze strony Moskwy. Jednocześnie sam proces byłby utrudniony przez kilka kluczowych kwestii, takich jak funkcjonowanie w ramach organizacji międzynarodowych, utworzenie wspólnych instytucji centralnych, stworzenie i ujednolicenie prawa federalnego. Najbardziej prawdopodobnym i realnym wariant powstania takowego państwa, jest konfederacja. Jej utworzenie nie wymagałoby zaistnienia, aż tak drastycznych zmiennych. Z pewnością decydująca byłaby tu chęć zbliżenia ze strony Białorusi i jej gotowość do wyjścia z postsowieckiego obozu rosyjskiego. Jeżeli chodzi o proces utworzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów jako konfederacji wydaje się najmniej skomplikowany, gdyż wymagałby stworzenie umowy powołującej owy związek gospodarczo-polityczny, który miałby służyć między innymi integracji politycznej, gospodarczej i społecznej oraz zacieśnianiu współpracy między narodami. Dużą przewagą tego formatu, jest fakt, że w wielu kwestiach, chociażby instytucjonalnych daje on dużą swobodę twórczą i decyzyjną wszystkim państwom członkowskim. Zdecydowanym minusem jest niestety to, że taki układ, jest najmniej zobowiązujący i trwały, co mogłoby doprowadzić do gwałtownego rozpadu wspólnoty. Godnym podkreślenia jest fakt, że wszystkie z wymienionych państw mają identyczne formy rządów i zbliżone reżimy polityczne, co mogłoby również przemawiać za tym, że proces utworzenia wspólnego kraju, jest możliwy. Należy również zauważyć, że największym spoiwem, który uwiarygadnia możliwość odrodzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów jest kultura. Tak jak już wspomniałem, dzięki wspólnym granicom, historii i dziedzictwu to właśnie kultura dla wszystkich tych państw jest element łączącym i mogłaby stanowić główną oś zjednoczenia. Szczególnie, że do dnia dzisiejszego swoje polityce historycznej każdy z omawianych krajów z chęcią odnosi się do czasów świetności jakim były czasy istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Artykuł został pierwotnie opublikowany w kwartalniku “Myśl Suwerenna. Przegląd Spraw Publicznych” nr 1(3)/2021.

[Grafika: Unia lubelska; Autor: Jan Matejko]

_______________________________